اموال منقول و غیرمنقول

اموال منقول و غیرمنقول چیست؟

در علم حقوقی اموال به دو دسته کلی دسته بندی می شود: اموال منقول و اموال غیرمنقول

اموال منقول

از نظر لغوی اموال منقول به معنی قابل حمل، دارایی منقول، انتقال یافته، برداشته شده به کار رفته است. در قانون مدنی امول منقول به اشیای که نقل و انتقال آن از جایی به جای دیگر ممکن باشد بی آنکه به خود یا محل خرابی وارد گردد گفته می شود. از قبیل اثاثیه منزل، ماشین، کشتی، بخاری، کولر و ….

اموال منقول را می شود به دو دسته تقسیم بندی کرد. اموال منقول ذاتی و اموال در حکم منقول

الف ـ اموال منقول ذاتي :

اموالي است كه قابل حس و لمس و قابل نقل و انتقال از جایی به جای دیگر باشد. البته امکان دارد قانونگذار بنا به ملاحظاتي و مصالحي در پاره‌اي موارد احكام غيرمنقول را بر اين اموال بار نمايد.

ب ـ اموال در حكم منقول و يا اموالي كه به تابعيت از اموال منقول، منقول تلقي مي شود :

 شامل حقوق و منافعي است كه موضوع و متعلق آن منقول باشد. ماده 20 كليه ديون را از حيث صلاحيت محاكم در حكم منقول دانسته است اينگونه اموال را مي توان شامل انواع زير دانست:

1ـ حقوقي كه موضوع آن وجه نقد يا اشياء منقول باشد (مانند حق وثيقه)

2ـ حق انتفاع از اموال منقول

3ـدعاوي راجع به استرداد حق مالكيت يا حق انتفاع در مورد اموال منقول

4ـ حق مخترع يا مولف نسبت به اختراع يا تاليف خود(حقوق معنوي)

5ـ حقوق افراد در شركت ها در رابطه با سهام شركت.

اموال غیرمنقول

در اصطلاح لغوی اموال غیر منقول به معنی غیر قابل حمل و انتقال است و این معنی با مباحث حقوقی مناسبت دارد. بنابراین قانون گذار: «اموالی را که نمی شود از محلی به محل دیگر نقل و انتقال کرد، اعم از اینکه استقرار آن ها ذاتی باشد، یا به واسطه عمل انسان، به طوری که نقل و انتقال آن مستلزم خسارت یا نقص خود مال یا محل واقع شود «غیر منقول گفته شده است. در نتیجه در تقسیم بندی موارد زیر قابل تمیز است:

اول ـ اموالي كه ذاتاً غيرمنقول هستند :

اموال غیر منقول مثل زمين كه شامل اعماق و آنچه در آنست مي شود. از قبيل معدن و سنگ و خاك البته چيزي كه در سطح يا اعماق زمين وجود دارد تا هنگامي غيرمنقول محسوب است كه از آن جدا نشده باشد. بنابراين موادي كه از زمين به دست می آید، بعد از جدا شدن از زمين منقول محسوب می شوند.

دوم ـ اموالي كه بواسطه عمل انسان غيرمنقول است:

اين دسته از اموال ذاتاً منقول بوده لكن مستقيماً يا بطور غيرمستقيم به طوری به زمين الصاق و يا متصل شده كه نقل و انتقال آن ميسر نيست مگر با ايجاد خرابي در خود مال و يا زمين در قانون مدني موارد اشاره حصري نيستند.

1ـ ابنيه

2ـ آسياي منصوب در بنا

3ـ لوله‌ ها كه براي جريان آب يا کارهای ديگر در زمين يا بنا بكار رفته باشد.

4ـ آئينه و پرده نقاشي و مجسمه و امثال آنها

5ـ ثمره و حاصل مادام كه چيده يا درو نشده است غيرمنقول است

6ـ درختان ـ شاخه ـ نهال ـ قلمه كه در حكم حاصل و ثمره است. تا زمانی كه بريده يا كنده نشده است غيرمنقول است.

بیشتر بدانید اموال منقول و غیرمنقول

در موضوع ثمره و حاصل مساله زماني مطرح است كه در زمان اتصال به زمين مورد معامله قرار گيرد تشخيص نوع مال داراي آثار حقوقي زير مي‌باشد:

1. اموال غيرمنقول اتباع خارجي در ايران مشمول حكم مقرر در ماده 8 قانون مدني است.
2. توقيف اموال غيرمنقول تابع تشريفات خاص است.
3. تشخيص صلاحيت دادگاه ها
4. مدت مرور زمان كه اصولاً در موارد اموال غيرمنقول موسع مي‌باشد.

ظاهر ماده 15 و 16 قانون مدني حاكي از غيرمنقول بودن ثمره و حاصل مورد معامله در زمان اتصال به زمين است. بنابراین اگرقصد و تراضي متعاملين در نظر گرفته شود حداقل بايد در مورد مشتري منقول تلقي شود غالب صاحب نظران ثمره و حاصل را منقول مي‌دانند.

سوم ـ اموال درحكم غيرمنقول :

اموالي هستند كه قانونگذار بنا به ملاحظاتي احكام راجع به اموال غيرمنقول را در مورد آن مقرر داشته است. ماده 17 قانون مدني با قيد 2 شرط بخشی از اموال منقول ذاتي را به لحاظ اختصاص يافتن به عمل زراعت در حكم غيرمنقول دانسته است دو شرط عبارتست از:

1ـ ذاتاً منقول باشد

2ـ بايد مالك آن را به عمل زراعت يا آبياري اختصاص داده باشد بعد اگر تراكتوري، هم براي هموار كردن راه و هم براي شخم زدن به كار رود، نمي‌توان آن را در حكم غيرمنقول دانست.

چهارم ـ اموال غيرمنقول تبعي :

اموالي كه به تابعيت غيرمنقول، غيرمنقول تلقي مي گردند شامل بخشی از حقوق و منافع مي باشد. گرچه اين دسته از آنجا كه غالباً جزء منافع محسوب و بدين لحاظ ملموس و قابل رؤيت نيستند نبايد در تقسيم ‌بندي داخل شوند از نظر فايده عملي و به منظور تعيين تكليف دادرس، مقنن صراحتاً آن را ذكر کرده است. از مصاديق اين نوع اموال به سه مورد در ماده 18 قانون مدني اشاره شده است:

1ـ حق انتفاع از اشيا غيرمنقول مانند حق عمري و سكني

2ـ حق ارتفاق نسبت به ملك غير مانند حق عبور و حق مجري

3ـ دعاوي راجع به اموال غيرمنقول از قبيل تقاضاي خلع يد و منبع و بطلان و عدم نفوذ امثال آن

در مورد دعاوي راجع به غيرمنقول كه در ماده 18 قانون مدني به آن اشاره شده است بايد توجه داشت كه تشخيص اينگونه دعاوي در پاره‌اي موارد مواجه با اشكال مي شود لذا دادرس لازم و ضروري است نظر مقنن را استنباط نمايد. مثلاً در ماده 205 قانون مدني مال الاجاره عين مستاجره را از حيث صلاحيت حاكم در حكم غيرمنقول دانسته. در موارد اجرت المثل املاك كه دعوي ناشي از حق مالكيت است صراحت ندارد.

موارد رد دفاتر مالیاتی