تقسیم بندی وصیت عهدی چند نوع است؟
تقسیم بندی وصیت عهدی بدین صورت است که فردی یک یا چند نفر را برای انجام کار یا کارهایی و یا تصرفات دیگری مامور نماید.
انواع تقسیم بندی وصیت
- وصایت بر اشخاص
- وصایت بر اموال
شرایط وصیت بر اشخاص چگونه است؟
دراین نوع وصیت عهدی، به این معنی است که ولی پدر و جد پدری به دیگری نمایندگی دهد که بعد از فوت او فرزندش را تربیت و نگهداری کند و اموال او را اداره نماید. پدر و پدر بزرگ (پدر پدر) برطفل صغیر خود ولایت قهری دارند به این معنا که تا زمانی که این دو فرد زنده هستند سرپرستی طفل بر عهده ی آنها می باشد. همینطور در صورتی که فرزند آن ها در زمان کودکی مجنون باشد و در حالی به سن بلوغ برسد که همچنان جنون او ادامه داشته باشد باز هم سرپرستی آن فرزند به عهده پدر و جد پدری است و دیگر نیاز نیست دادگاه برای او سرپرست جدید تعیین کند.
حال هر کدام از پدر و جدپدری صلاحیت سرپرستی طفل را به تنهایی دارند یعنی هریک از آنها به تنهایی و بدون مشورت خواستن از دیگری می تواند امور مربوط به طفل را اداره کند و درصورتی که بین پدر و جدپدری اختلاف نظر راجع به تربیت یا نگهداری یا اداره‌ی اموال او بوجود آمد نظر جدپدری (پدربزرگ پدری) مقدم خواهد بود. همچنین اگر پدر یا پدر بزرگ فوت کنند دیگری که زنده است می تواند فردی را به عنوان وصی معین کند که اگر او هم فوت کرد امور مربوط به طفل را وصی معین شده انجام دهد.
به چنین شخصی وصی خاص گفته می‌شود. چون تنها کسانی که حق سرپرستی بر طفل را دارند پدر و جد پدری هستند فقط آنها می توانند برای بعد از فوتشان شخصی را به عنوان وصی انتخاب کنند. در نتیجه مادر چنین اختیاری نخواهد داشت و چنانچه مادر فوت کند و وصیت کرده باشد، ثلث اموالش به فرزندش داده شود و برای اداره ی آن اموال وصی تعیین کند صحیح نخواهدبود چرا که پس از فوت مادر این اموال متعلق به فرزندش می‌شود و چون فرزند به سن بلوغ و رشد نرسیده است حق تصرف در اموالش را ندارد و اداره‌ی اموالش به سرپرستانش یعنی پدر و جد پدری واگذار می شود.
ولی در صورتی که مادر قسمتی از اموال را نسبت به کسی وصیت کند که آنها را اداره کرده و مبلغی را که از آن مال بدست می آورد بعد از بلوغ صغیر به او بدهد در این صورت اگر مادر شخصی را به عنوان وصی برای اداره ی اموال تعیین کند صحیح خواهد بود و علت آن این است که وصیت مادر از ابتدا نسبت به فرزند خود نبوده است.
بعنوان مثال این مورد می شود که مادر در وصیت خود مالی را وقف کند سپس برای اداره آن مال کسی را تعیین کند که به او متولی گفته می شود سپس در وصیت‌نامه گفته باشد مبلغی که ازاین مال به دست می‌آید را پس انداز کرده و صرف تحصیل فرزندم کنید در اینجا متولی بعد از اینکه مبالغی از مال بدست آورد آنها را به سرپرست طفل می دهد تا هر طور که صلاح دانست آنها را صرف تحصیل فرد کند .
انواع وصیت بر اشخاص
الف) نگهداری و تربیت کسی که موصی سرپرستی او را بر عهده دارد (مولی‌علیه):
عبارتند از خوراک، لباس، تهیه منزل و در صورت بیماری باید برای او وسایل درمانش را فراهم کند و در آموزش و پرورش از او نگهداری کند. مراقبت و تربیت مولی علیه باید با وضعیت خانوادگی و مالی وی هماهنگ باشد به طور مثال اگر از از خانواده ی است که معمولا در خارج از کشور تحصیل می کنند و توانایی مالی برای این امر را دارند وصی هم باید شرایط تحصیل او در کشور خارج را مهیا نماید.
البته باید در نظر داشت اگر پدر یا جد پدری برای نگهداری و تربیت طفل می توانند وصی معین کنند که طفل مادر نداشته باشد در نتیجه اگر پدر فوت کند ولی مادر زنده باشد مسئولیت نگهداری و تربیت طفل با مادر خواهد بود. ولی در اینجا هم اگر مادر مجنون باشد یا درصورت سرپرستی مادر سلامتی جسمانی یا اخلاقی طفل در خطر باشد پدر می‌تواند برای زمان پس از فوت خود برای تربیت فرزندش وصی معین کند.
لازم به ذکر است که وصی که از طرف پدر یا جدپدری انتخاب می گردد و بعد از فوت آن ها کلیه ی اختیارات را خواهد داشت بنابراین دادگاه نمی تواند در امور وصی تعیین شده دخالت بنماید.
ب) اداره اموال کسی که موصی سرپرستی او را بر عهده داشته است.(مولی‌علیه):
اداره اموال صغیر و مجنون و غیر رشیدی که هنوز به سن بلوغ نرسیده سرپرست می تواند برای اداره این امور وصی معین کند. وصایت بر اداره اموال این اشخاص امکان دارد محدود به امور مخصوصی باشد در این صورت وصی باید در حدود اختیاراتش عمل کند ولی اگر وصیت بی قید و شرط باشد وصی باید با رعایت مصلحت صغیر، مجنون یا غیر رشید امور مورد وصایت را انجام دهد.
اداره اموال مولی‌علیه می‌تواند شامل اجاره دادن مال، گرفتن اجاره‌بها، پرداخت دیون یا وصول مطالبات باشد. همینطور وصی باید نفقه افراد تحت سرپرستی موصی را که تا بحال نفقه‌شان را خود موصی پرداخت می‌کرده به صورت متعارف بدهد و چیزی را که برای زندگی آنها از قبیل لباس و منزل و اثاثیه لازم است فراهم کند. وصی می‌تواند در صورتی که مصلحت مولی‌علیه اقتضا کند اموال او را به بفروشد و برای این کار نیازی به اجازه دادگاه ندارد.
وصیت بر اموال چه شرایطی دارد؟
وصایت بر اموال می‌تواند شامل اموری همچون کفن و دفن و تجهیزات بعد از مرگ، ادای دیون و صدقات (بعنوان مثال موصی در وصیت‌نامه خود ذکر کرده که مبلغ یک میلیون تومان به برادرم بدهکارم یا مبلغ پانصد هزار تومان را به عنوان صدقه به نیازمندان بدهید)، وصول مطالبات (مثلا معین می گردد که موصی ده میلیون تومان از شریک خود طلبکار است وصی باید به شریک موصی که الان فوت شده است مراجعه کند وطلب را وصول کند.)
برگرداندن اموالی که نزد موصی امانت بوده‌اند به صاحبان آنها (برای مثال همسایه موصی مقداری طلا نزد او به امانت گذاشته بود تا در مدتی که در سفر هستند، جای طلاها امن باشد ولی بعد از برگشت از سفر متوجه می شوند که آن فرد فوت کرده است. پس وصی وظیفه دارد آن اموال را به آن ها بازگرداند. )
در صورتی که موصی نسبت به یک سوم اموالش وصیتی کرده است وصی باید آنها را از ارث خارج کند و مطابق وصیت عمل کند (مثلا یک سوم اموالش صد و بیست میلیون تومان بوده است و گفته بود که شصت میلیون به دخترم و شصت میلیون به برادرم داده شود پس وصی باید این مبلغ را به هر یک از این‌ها بدهد) یعنی دادن سهم‌الارث هریک از ورثه.
