زمان وصیت چیست ؟ چه زمانی لازم است؛ افرادی که در قید حیات هستند ممکن است در اموال و دارایی های خود هر گونه تصرفی را که دلشان بخواهد انجام بدهند. ولی بعد از مرگ انسان، اختیار تصرف اموال و دارایی از شخص گرفته می شود، حال آنکه در بیشتر مواقع احتمال دارد یک شخص خواسته ها و هدف هایی داشته باشد که به آنها دست پیدا نکرده باشد. از این رو، در اسلام عملی پیش بینی شده است که به موجب آن، یک فرد بتواند امور مالی و غیر مالی خود را پس از مرگش سامان دهد. به این عمل وصیت گفته می شود و در دین اسلام هم به آن سفارش زیادی شده است. بنابراین آشنایی با وصیت و وصیت کردن و شرایط درستی وصیت موضوع مهمی است که تمام افراد باید نسبت به آن اطلاعات کافی داشته باشند.
ارکان زمان وصیت کار بسیار مهمی است که برای آشنایی بیشتر از عمل وصیت لازم و ضروری است. به این خاطر، وصیت دارای سه رکن است که عبارتند از:
مطابق با قانون مدنی، انواع وصیت را می شود به دو نوع وصیت عهدی و وصیت تملیکی دسته بندی کرد. براین اساس، وصیت تملیکی عبارت است از کسی عین یا منفعت مالی را برای مدت زمان پس از مرگش به دیگری و به طور مجانی تملیک کند. مثل اینکه بگوید این خانه متعلق به فرزندم. قسم دیگری از وصیت، وصیت عهدی است که در اصطلاح حقوقی به آن وصایت هم می گویند. وصیت عهدی یعنی فردی یک یا چند نفر را برای انجام کاری یا تصرفات دیگر مامور کند، مثل اینکه فردی را مامور کند که بدهی های او را پس از مرگش بپردازد.
از موضوعات مهمی که در مورد وصیت وجود دارد این است که یک شخص تا چه مقدار از اموالش را می تواند وصیت کند. در پاسخ به این سؤال از این جهت مهم و اساسی است که در فقه و قانون مقداری برای درست بودن وصیت میزان خاصی مشخص شده است. براین اساس، یک شخص تنها تا مقدار یک سوم یا ثلث داراییش را می تواند پیش از مرگ وصیت کند. در صورتی که میزان وصیت بیش از آن شد، ورثه متوفی حق آن را دارند که مقدار مازاد بر یک سوم را پذیرفته و به آن عمل کنند و یا نپذیرند.
همه افرادی که توسط رابطه نسبی (خونی) یا سببی (توسط ازدواج) از متوفی ارث می برند، ورثه میت گفته می شود. این اشخاص سه دسته هستند و تا کسی از دسته جلوتر یا اولاد آن ها هر چقدر پایین تر برود وجود داشته باشد، نوبت به ارث بردن دسته بعدی نمی رسد.
اموال مشخص را برای کسی یا مصرف خاصی تعیین کند که در این صورت فروش آن مال ممکن نباشد مگر با اجازه صاحب جدید آن که در ضمن وصیت تعیین شده است. بعنوان مثال اگر فردی بگوید ثلث اتومبیل من برای فلان شخص باشد در این صورت آن شخص در یک سوم معادل (دو دانگ) از اتومبیل با دیگر ورثه شریک می شود و بدون اجازه او نمی شود سهم او از آن اتومبیل را به شخص دیگری فروخت. زمان وصیت امکان دارد این نوع وصیت کرده باشد که از ثلث دارایی پنج میلیون به فلان کس بدهید که در این صورت ورثه می توانند اتومبیل را که مثلا پنج میلیون ارزش دارد به شخص بدهند یا آن را فروخته و پولش را به او بدهند.
بر خلاف باور کلی هیچ کس نمی تواند یکی از ورثه را از ارث خود محروم کند یعنی بگوید فلان پسر یا دخترم از ارث من محروم است و اگر کسی این حرف را بزند به حرف او توجهی نمی شود و آن شخص هم مثل دیگر ورثه و به مقدار سهمی که خدا برایش تعیین کرده ارث می برد.
واجبات مالی و بدنی متوفی از قبیل خمس، زکات، بدهی به مردم و اموال نذر شده یا مجهول المالک و همچنین حج واجبی که میّت بجا نیاورده است اعمّ از اینکه حج واجب باشد یا به واسطه نذر و قسم و عهد بر او واجب شده چه وصیّت به همه امور کرده باشد چه وصیّت نکرده ولی ورثه از این امور اطلاع دارند تمامی این امور از اصل مال متوفی پیش از پرداخت ثلث اموال انجام می شود و اگر چیزی زیاد آمد و وصیّتی داشت طبق آن عمل میشود.